O Spółdzielniach
Działalność gospodarcza Jednostek Kółek Rolniczych
Podstawową jednostką działalności gospodarczej kółek rolniczych na terenie gminy są spółdzielnie kółek rolniczych (SKR), działające na podstawie ustawy „Prawo spółdzielcze”, jako wielobranżowe i wielozakładowe przedsiębiorstwa gminne. SKR powstały jako przedsiębiorstwa o oryginalnej – nie spotykanej w gospodarce narodowej – formie ustrojowej i o bardzo różnorodnej działalności.
Spółdzielnie kółek rolniczych zaczęto tworzyć w 1973 roku w wyniku realizacji uchwały V Zjazdu Kółek Rolniczych. Zostały one powołane w celu wyodrębnienia działalności gospodarczej, a więc przedsiębiorstwa, z instytucji społecznej, jaką jest kółko rolnicze. Ich utworzenie wpłynęło na znaczny wzrost działalności gospodarczej organizacji kółkowej oraz bardziej intensywne wykorzystanie szybko rosnącego majątku usługowo-produkcyjnego. Proces tworzenia SKR przebiegał równolegle z reformą administracyjna państwa, w związku z czym przyporządkowano im rejon działania do terenu tworzonych gmin.
Celem działalności spółdzielni jest racjonalne pomnażanie i wykorzystanie majątku na rzecz członków, produkcji rolniczej i środowiska oraz podejmowanie inicjatyw sprzyjających wielofunkcyjnemu rozwojowi wsi.
Większość spółdzielni ma za sobą ponad dwudziestoletni okres działalności. Jest to okres bardzo zróżnicowany pod względem prawnych, ekonomicznych i organizacyjnych warunków funkcjonowania. W rezultacie procesów urynkowienia gospodarki w okresie siedmiu lat (1989 – 1998) liczba SKR zmalała o 40%. Obecnie działa w kraju około 1200 spółdzielni. Oprócz SKR samodzielną działalność gospodarczą prowadzi około 500 niespółdzielczych jednostek kółek rolniczych, tj. kółka rolnicze, kółka rolnicze wiodące, międzykółkowe bazy maszynowe i zakłady produkcji usług.
Spółdzielnie kółek rolniczych przechodzą obecnie – podobnie jak cała gospodarka – złożony proces transformacji od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. Przebieg tego procesu ma istotne znaczenie, zarówno dla wsi i rolnictwa, jak i całego kompleksu gospodarki żywnościowej. SKR mają bowiem znaczący udział w systemie usług produkcyjnych dla rolnictwa, zaopatrzeniu rolnictwa w środki produkcji (paliwo, smary, części zamienne itp.) oraz w kreowaniu i wdrażaniu do praktyki postępu naukowo-technicznego, W strukturze podmiotowej usług produkcyjnych dla gospodarstw indywidualnych udział jednostek gospodarczych kółek rolniczych waha się w granicach 22-25%. SKR zapewniają tez w rejonie działania miejsca pracy dla młodzieży wiejskiej. Są więc jednym z istotnych elementów przedsiębiorczości na obszarach wiejskich.
W działalności SKR można wyróżnić dwie sfery zainteresowań:
- usługi rolnicze – ściśle związane z rolnictwem i jego specyfiką, zdeterminowane przestrzenną organizacją działalności danej jednostki;
- usługi pozarolnicze, handel i produkcja – jako działalności właściwe przemysłowi i rzemiosłu; ich efektywność zależy przede wszystkim od położenia względem rynków zbytu i zaopatrzenia.
SKR – mimo, że część z nich uległa likwidacji – mają nadal na rynku mocną pozycję. Większość z nich dostosowało się do wymogów gospodarki rynkowej i są one konkurencyjne pod względem cen, jakości i terminowości usług. W sferze produkcyjnej obsługi rolnictwa są również ważnym elementem ochrony rolników przed wykorzystywaniem monopolistycznej pozycji prywatnych usługowców. Najwięcej spółdzielni świadczy usługi dla rolnictwa (80%). Część natomiast prowadzi inne profile działalności, jak np.: budowa wodociągów i urządzeń kanalizacyjnych, usługi remontowo-budowlane i produkcja materiałów budowlanych, wydobycie i transport wapna oraz torfu, naprawę sprzętu gospodarstwa domowego. Działalność handlowa badanych spółdzielni sprowadza się głównie do zaopatrzenia wsi w nawozy, materiały budowlane, opał, pasze, środki ochrony roślin, nasiona, części zamienne, gazy techniczne, paliwa i smary. Natomiast w ramach działalności produkcyjnej SKR wykonują konstrukcje stalowe, stolarkę okienną i drzwiową, narzędzia i urządzenia rolnicze, części zamienne do sprzętu rolniczego, wyroby betonowe. Usługi rolnicze obejmują w zasadzie kombajnowy zbiór zbóż, buraków cukrowych i ziemniaków, zbiór traw i zielonek, chemiczną ochronę roślin oraz rozsiew nawozów i wapna.
W najbliższej przyszłości SKR i pozostaje jednostki kółek rolniczych będą podejmować następujące formy działalności usługowej: różnorakie usługi świadczone według tradycyjnego modelu, usługo specjalistyczne związane z wdrażaniem nowoczesnych technologii, remonty maszyn i narzędzi rolniczych, produkcja i usługo remontowo-budowlane oraz inne zadania na rzecz szerszego kręgu odbiorców.
Należy przy tym podkreślić, że nowy kształt Organizacji nadadzą jej członkowie, którym winna ona służyć w realizacji ich interesów zawodowych.